Amyotrophic lateral sclerosis (ALS)

Amyotrophic lateral sclerosis, ma ọ bụ ALS, bụ ọrịa nke mkpụrụ ndụ akwara na ụbụrụ, ụbụrụ ụbụrụ na ọgidigi azụ nke na-achịkwa ijegharị akwara afọ ofufo.

A na-akpọkwa ALS ọrịa Lou Gehrig.

Otu n’ime mkpụrụ okwu iri nke ALS bụ n’ihi nkwarụ mkpụrụ ndụ ihe nketa. Amaghi ihe kpatara ya na otutu okwu ndi ozo.

Na ALS, mkpụrụ ndụ akwara moto (akwara ozi) na-ala n'iyi ma ọ bụ nwụọ, ọ nweghịzi ike izipu akwara ozi. Nke a na - eme ka ahụ ghara isi ike, na - emegharị emegharị, na enweghị ike ịkwaga ogwe aka, ụkwụ, na ahụ. Ọnọdụ ahụ ji nwayọọ nwayọọ na-akawanye njọ. Mgbe akwara dị n’akụkụ obi kwụsịrị ịrụ ọrụ, ọ na-esiri ike iku ume.

ALS na-emetụta ihe dị ka mmadụ 5 n’ime mmadụ 100,000 ọ bụla n’ụwa nile.

Inwe onye òtù ezinụlọ nke nwere ụdị ọrịa sitere na ya bụ ihe ize ndụ maka ALS. Ihe ize ndụ ndị ọzọ gụnyere ọrụ agha Ihe kpatara nke a edoghị anya, mana ọ nwere ike ịnwe mgbasa gburugburu ebe obibi.

Mgbaàmà anaghị eto eto ruo mgbe afọ 50 gasịrị, mana ha nwere ike ịmalite na ndị na-eto eto. Ndị nwere ọrịa ALS anaghị enwe ume na nkwonkwo nke na-emecha na-akawanye njọ ma na-eme ka ọ ghara ikwe ha omume ịrụ ọrụ ndị dị ka ịzọ ije ụkwụ, ịrị elu oche, ma ọ bụ ilo.

Adịghị ike nwere ike ibu ụzọ metụta ogwe aka ma ọ bụ ụkwụ, ma ọ bụ ike iku ume ma ọ bụ ilo. Ka ọrịa ahụ na-akawanye njọ, ọtụtụ akwara na-amalite nsogbu.

ALS anaghị emetụta uche (anya, ísì, uto, ịnụ ihe, aka). Otutu mmadu nwere ike iche echiche nke oma, obu ezie na onu ogugu mmadu na-ebute oria oria ojoo, na ebute nsogbu na ncheta.

Ọkpụkpụ akwara na-amalite n’otu akụkụ ahụ, dị ka ogwe aka ma ọ bụ aka, ma jiri nwayọ na-akawanye njọ ruo mgbe ọ na-eduga n’ihe ndị a:

• Ihe isi ike, ịrị elu steepụ, na ije
• Ike iku ume
• Nsogbu ilo - ịkpagbu n'ụzọ dị mfe, na-akụda ma ọ bụ na-efegharị
• Isi na-ada n'ihi adịghị ike nke akwara olu
• Nsogbu okwu, dị ka usoro nwayọ nwayọ ma ọ bụ na-adịghị mma (ịkọwa okwu)
• Mgbanwe olu, olu

Nchoputa ndi ozo gunyere:

• Nsogbu
• Ọkpụkpụ akwara
• Nkwesi ike nke akwara, nke a na-akpọ spasticity
• Mgbu akwara, a na-akpọ fasciculations
• Iwetulata ibu

Onye nlekọta ahụike ga-enyocha gị wee jụọ maka akụkọ gbasara ahụike gị na mgbaàmà ya.

Ule ahụ nwere ike igosi:

• Adịghị ike, na-amalitekarị n'otu ebe
• Ahụ akwara na-ama jijiji, apịpịa apịaji, apịpịa ahịhịa, ma ọ bụ mfu anụ ahụ
• Ntinye ire (nkịtị)
• Ndị na-eme mgbanwe
• Stiff ma ọ bụ ntugheriukwu ije
• Mbelata ma ọ bụ mụbaa nkọ na nkwonkwo
• O siri ike ịchịkwa ibe ákwá ma ọ bụ ịchị ọchị (nke a na-akpọkarị mmetụta uche)
• Ọnwụ nke gag reflex

Ule nke enwere ike ime gunyere:

• Nyocha ọbara iji wepụ ọnọdụ ndị ọzọ
• Nnwale iku ume iji hụ ma ọ bụrụ na emetụta akwara ume
• Cervical spain CT ma ọ bụ MRI iji jide n'aka na ọ dịghị ọrịa ma ọ bụ mmerụ ahụ n'olu, nke nwere ike i mimomi ALS
• Electromyography iji hụ akwara ma ọ bụ akwara na-adịghị arụ ọrụ nke ọma
• Mkpụrụ ndụ ihe nketa, ma ọ bụrụ na e nwere ezinụlọ akụkọ ihe mere eme nke ALS
• Isi CT ma ọ bụ MRI ịchịkwa ọnọdụ ndị ọzọ
• Na-eloda ọmụmụ
• Ọkpụkpụ azụ (mgbapụta lumbar)

Onweghi ọgwụgwọ a ma ama maka ALS. Otu ọgwụ a na-akpọ riluzole na-enyere aka belata mgbaàmà ahụ ma na-enyere ndị mmadụ aka ịdị ogologo ndụ karịa.

Ọgwụ abụọ dị nke na-enyere aka ịkwụsịlata mgbaàmà ma nwee ike inyere ndị mmadụ aka ịdị ogologo oge:

• Riluzole (Rilutek)
• Edaravone (Radicava)

Ọgwụ iji chịkwaa mgbaàmà ndị ọzọ gụnyere:

• Baclofen ma ọ bụ diazepam maka spasticity nke na-egbochi ọrụ kwa ụbọchị
• Trihexyphenidyl ma ọ bụ amitriptyline maka ndị nwere nsogbu ilo mmiri mmiri nke ha

Usoro ọgwụgwọ anụ ahụ, ndozi, iji ihe nkwado ma ọ bụ oche nkwagharị, ma ọ bụ usoro ndị ọzọ nwere ike ịdị mkpa iji nyere aka na arụ ọrụ ahụ ike na ahụike zuru oke.

Ndị nwere ọrịa ALS na-ebukarị ibu. Ọrịa ahụ n’onwe ya na-eme ka nri na calorie dịkwuo mkpa. N'otu oge, nsogbu na ịpị ọnụ na ilo na-eme ka o sie ike iriju nri. Iji nyere aka na nri, enwere ike itinye tub n'ime afọ. Otu ọkachamara n'ihe banyere nri, bụ́ ọkachamara n'ọrịa ALS, pụrụ inye ndụmọdụ banyere iri nri dị mma.

Ngwa iku ume gunyere igwe eji eme ihe na abali, ya na igwe ikuku.

Ọgwụ maka ịda mbà nwere ike ịdị mkpa ma ọ bụrụ na onye nwere ọrịa ALS na-enwe mwute. Ha kwesiri ikwurita ihe ha choro banyere ikuku ha kariri ya na ndi ezin’ulo ha na ndi n’enye ha ihe.

Nkwado mmetụta uche dị mkpa iji nagide nsogbu a, n'ihi na anaghị emetụta ọrụ ọgụgụ isi. Otu dị ka ALS Association nwere ike ịnwe iji nyere ndị na-anagide nsogbu a aka.

Nkwado maka ndị na-elekọta onye nwere ALS dịkwa, ma nwee ike inye aka.

Ka oge na-aga, ndị nwere ALS anaghị enwe ike ịrụ ọrụ ma na-elekọta onwe ha. Ọnwụ na-apụtakarị n'ime afọ 3 ruo 5 mgbe nchoputa. Ihe dị ka 1 onye n’ime mmadụ 4 ọ bụla na-anwụ ruo ihe karịrị afọ 5 mgbe nchoputa ahụ gasịrị. Fọdụ ndị mmadụ na-ebi ogologo oge karịa, mana ha chọrọ enyemaka iku ume site na ventilator ma ọ bụ ngwaọrụ ọzọ.

Nsogbu nke ALS gụnyere:

• Iku ume na nri ma ọ bụ mmiri (ọchịchọ)
• Enweghi ike ilekọta onwe gị
• Lung ọdịda
• Ọrịa oyi
• Nrụgide nrụgide
• Iwetulata ibu

Kpọọ onye na-eweta gị ma ọ bụrụ:

• Nwere ihe mgbaàmà nke ALS, karịsịa ma ọ bụrụ na ị nwere akụkọ ihe mere eme nke ezinụlọ ahụ
• A chọpụtala na gị ma ọ bụ onye ọzọ nwere ALS na mgbaàmà na-akawanye njọ ma ọ bụ ihe mgbaàmà ọhụrụ amalite

Ọ na-esikwu ike ilo ihe, ume iku ume, na oge nke mkpuru iku ume bụ mgbaàmà ndị chọrọ nlebara anya ozugbo.

Nwere ike ịchọ onye ndụmọdụ gbasara mkpụrụ ndụ ihe nketa ma ọ bụrụ na ị nwere akụkọ gbasara ezinụlọ nke ALS.

Ọrịa Lou Gehrig; ALS; Ọrịa na-ahụ maka mgbanaka na mgbada; Ọrịa neuron moto

• Usoro nhụjuanya nke etiti na usoro ụjọ nke elu

Fearon C, Murray B, Mitsumoto H. Nsogbu nke mgbatị akwara na elu. Na: Daroff RB, Jankovic J, Mazziotta JC, Pomeroy SL, eds. Ọkpụkpụ Bradley na Clinical Practice. Nke 7. Philadelphia, PA: Elsevier; 2016: isi nke 98.

Shaw PJ, Cudkowicz M. Amyotrophic lateral sclerosis na ọrịa ndị ọzọ moto neuron. Na: Goldman L, Schafer AI, eds. Ọgwụ Goldman-Cecil. Nke 26th. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020: isi 391.

van Es MA, Hardiman O, Chio A, et al. Amyotrophic n'akụkụ sclerosis. Lancet. Ọrịa. 2017; 390 (10107): 2084-2098. PMID: 28552366 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28552366/.