Omume 13 Ejikọtara na Ogologo Ndụ (Science Science)

Ndinaya

• 1. Zere iri oke nri
• 2. Rie nkpuru osisi
• 3. Gbalịa si turmeric
• 4. Rie otutu nri osisi
• 5. Na-arụsi ọrụ ike
• 6. Anaghị ese anwụrụ
• 7. Na-edozi oke ị alcoholụ mmanya na-aba n'anya
• 8. Bute ụzọ nye obi ụtọ gị
• 9. Zere nchegbu na nchekasị na-adịghị ala ala
• 10. Zụlite mmekọrịta gị na ndị ọzọ
• 11. Kpachara anya
• 12. coffeeụọ kọfị ma ọ bụ tii
• 13. Zụlite ezigbo ihi ụra
• Isi okwu

Ọtụtụ mmadụ na-eche na ọ bụ mkpụrụ ndụ ihe nketa na-ekpebi ihe a na-atụkarị anya ndụ.

Agbanyeghị, mkpụrụ ndụ ihe nketa na-arụ obere ọrụ karịa ka ekwere na mbụ. Ọ na-apụta na ihe ndị metụtara gburugburu ebe obibi dị ka nri na ibi ndụ bụ isi.

Ndị a bụ àgwà 13 metụtara ndụ ogologo.

1. Zere iri oke nri

Njikọ dị n'etiti kalori oriri na ogologo ndụ ugbu a na-ebute ọtụtụ mmasị.

Ihe ọmụmụ anụmanụ na-egosi na mbelata 10-50% na kalori nkịtị nwere ike ịbawanye afọ ndụ ().

Nnyocha nke ndị mmadụ a ma ama maka ogologo ndụ na-ahụkwa njikọ dị n'etiti oriri obere kalori, ogologo ndụ, na obere ohere nke ọrịa (,,).

Ọzọkwa, igbochi calorie nwere ike inye aka belata oke ahụ na abụba afọ, nke abụọ metụtara ndụ dị mkpụmkpụ (,,).

Nke ahụ kwuru, igbochi kalori oge dị ogologo anaghị enwe ike ịnwe ike ịnwe ya ma nwee ike ịgụnye mmetụta ndị na-adịghị mma, dị ka agụụ na-arịwanye elu, ahụ ọkụ dị ala, na ịchụso mmekọahụ ().

Ma mgbochi calorie na-ebelata ịka nká ma ọ bụ na-agbatị afọ ndụ gị, aghọtabeghị nke ọma.

Nchịkọta Kwụsị calorie gị nwere ike inyere gị aka ịdị ogologo ndụ ma chebe megide ọrịa. Kaosinadị, ọ dị mkpa inyochakwu mmadụ.

2. Rie nkpuru osisi

Mkpụrụ bụ ụlọ oriri na-edozi ahụ.

Ha bara ọgaranya na protein, eriri, antioxidants, na ogige osisi bara uru. Kedu ihe ọzọ, ha bụ nnukwu isi iyi nke ọtụtụ vitamin na mineral, dịka ọla kọpa, magnesium, potassium, folate, niacin, na vitamin B6 na E ().

Ọtụtụ nnyocha na-egosi na mkpụrụ nwere mmetụta bara uru na ọrịa obi, ọbara mgbali elu, mbufụt, ọrịa shuga, ọrịa metabolic, afọ abụba, na ụfọdụ ụdị ọrịa kansa (,,,).

Otu nnyocha chọpụtara na ndị riri opekata mpe ugboro 3 kwa mkpụrụ kwa izu nwere ihe dịka 39% nke ọnwụ akaghi aka ().

N'otu aka ahụ, nyocha abụọ emere n'oge na-adịbeghị anya gụnyere ihe karịrị mmadụ 350,000 kwuru na ndị riri mkpụrụ nwere ihe egwu dị na 4-27% nke ịnwụ n'oge oge ọmụmụ - yana nbelata kachasị ukwuu nke ndị hụrụ 1 nri mkpụrụ kwa ụbọchị (,).

Nchịkọta Tinye mkpụrụ na ihe ị na-eme kwa ụbọchị nwere ike ime ka ahụ sie gị ike ma nyere gị aka ịdị ogologo ndụ.

3. Gbalịa si turmeric

N'ihe banyere usoro ịka nká, turmeric bụ nhọrọ dị ukwuu. Nke ahụ bụ n'ihi na ose a nwere ihe dị ike na-emepụta ihe na-eme ka a na-akpọ curcumin.

N'ihi antioxidant na mgbochi mkpali ya, a na-eche curcumin iji nyere aka ịnọgide na-arụ ọrụ ụbụrụ, obi, na akpa ume, yana ichebe ọrịa cancer na ọrịa metụtara afọ (,,,, 20,,).

Curcumin nwere njikọ na ụba ndụ na ụmụ ahụhụ na ụmụ oke (,,).

Otú ọ dị, achọpụtaghị ihe ndị a mgbe niile, ọ nweghịkwa ọmụmụ mmadụ dị ugbu a (,).

Ka o sina dị, a na-ere turmeric kemgbe ọtụtụ puku afọ na India ma na-ewerekarị dị mma.

Nchịkọta Curcumin, bụ isi ihe na-akpata bioactive na turmeric, nwere antioxidant na mgbochi mkpali. Fọdụ ọmụmụ ụmụ anụmanụ na-egosi na ọ nwere ike ịbawanye ndụ.

4. Rie otutu nri osisi

Iri ụdị nri dị iche iche dị iche iche, dị ka mkpụrụ osisi, akwụkwọ nri, akụ, mkpụrụ, ọka, na agwa, nwere ike ibelata ihe ize ndụ ọrịa ma kwalite ogologo ndụ.

Dịka ọmụmaatụ, ọtụtụ ọmụmụ na-ejikọta nri na-eri ihe ọkụkụ na obere nsogbu ọnwụ, yana mbelata ọrịa kansa, ọrịa metabolic, ọrịa obi, ịda mbà n'obi, na ụbụrụ ụbụrụ (,,,).

Mmetụta ndị a na-emetụta nri nri osisi na antioxidants, nke gụnyere polyphenols, carotenoids, folate, na vitamin C ().

N'ihi ya, ọtụtụ ọmụmụ jikọtara nri ndị anaghị eri anụ na anụ anaghị eri anụ, bụ nke dịkarịsịrị elu na nri osisi, na 12-15% dị ala karịa ịnwụchu ọnwụ (34).

Otu ihe ọmụmụ ahụ na-ekwupụtakwa 29-52% obere ihe egwu ịnwụ site na kansa ma ọ bụ obi, akụrụ, ma ọ bụ ọrịa metụtara hormone (, 34).

Ihe ọzọ bụ na ụfọdụ nnyocha na-egosi na ihe egwu nke ịka nká na ọrịa ụfọdụ na-abawanye site na ị greaterụ anụ ka ukwuu (,,).

Otú ọ dị, nchọpụta ndị ọzọ na-akọ ma ọ bụ na-adịghị adị ma ọ bụ njikọ ndị na-esighi ike karị - na mmetụta ndị na-adịghị mma yiri ka ọ bụ njikọ metụtara anụ edozi (,).

Ndị anaghị eri anụ na ndị anaghị eri anụ na-enwekarị ahụ ike karịa anụ oriri, nke nwere ike ịkọwa akụkụ nchọpụta ndị a.

Na mkpokọta, iri ọtụtụ nri osisi nwere ike ịbara ahụike na ogologo ndụ uru.

Nchịkọta Iri ọtụtụ nri osisi nwere ike inyere gị aka ịdị ogologo ndụ ma belata ihe ize ndụ nke ọrịa dị iche iche.

5. Na-arụsi ọrụ ike

Ọ ga-eju anya na ịnọgide na-arụsi ọrụ ike nwere ike ime ka ị gbakee ma gbakwunye ọtụtụ afọ na ndụ gị ().

Ihe dị ka minit 15 nke mmega ahụ kwa ụbọchị nwere ike inyere gị aka inweta elele, nke nwere ike ịgụnye afọ 3 ọzọ nke ndụ ().

Ọzọkwa, ohere ịnwụchu ọnwụ nwere ike ibelata site na 4% maka nke ọ bụla agbakwunye nkeji iri na ise nke mmega ahụ kwa ụbọchị ().

Nyochaa na nso nso a gosipụtara 22% dị ala nke ọnwụ mbụ na ndị ọ bụla gosipụtara - ọ bụ ezie na ha rụpụtara ihe na-erughị nkeji 150 a tụrụ aro kwa izu ().

Ndị kụrụ nkwenye nkeji 150 bụ 28% ka ha agaghị anwụ n'oge. Kedu ihe ọzọ, ọnụ ọgụgụ ahụ bụ 35% maka ndị gosipụtara ihe karịrị nduzi a ().

N'ikpeazụ, ụfọdụ nyocha jikọtara ọrụ siri ike na mbelata 5% dị oke egwu ma e jiri ya tụnyere ọrụ dị ala ma ọ bụ nke siri ike ().

Nchịkọta Imega ahụ mgbe niile nwere ike ịgbatị oge ndụ gị. Ercmegharị ihe karịrị minit 150 kwa izu bụ ihe kachasị mma, mana ọbụlagodi obere nwere ike inye aka.

6. Anaghị ese anwụrụ

Ụ sịga nwere njikọ chiri anya n'ọrịa na ọnwụ n'oge ().

Na mkpokọta, ndị na-ese anwụrụ ọkụ nwere ike tufuo afọ 10 nke ndụ ma bụrụ ugboro atọ nwere ike ịnwụchu ọnwụ karịa ndị anaghị a cigaretụ sịga ().

Buru n’uche na oge agabigaghị ịkwụsị.

Otu nnyocha na-akọ na ndị kwụsịrị ị smokingụ sịga site na afọ 35 nwere ike ịgbatị ndụ ha ruo afọ 8.5 ().

Ọzọkwa, ịkwụsị ị smokingụ sịga na 60 gị nwere ike ịgbakwunye afọ 3.7 na ndụ gị. N'ezie, ịkwụsị na 80 gị ka nwere ike ịba uru (,).

Nchịkọta Smokingkwụsị ị smokingụ sịga nwere ike ime ka ndụ gị dị ogologo - ọ gaghịkwa egbu oge ịkwụsị.

7. Na-edozi oke ị alcoholụ mmanya na-aba n'anya

Alcohol consumptionụ mmanya na-aba n'anya metụtara ọrịa imeju, obi, na ọrịa ogbu na nkwonkwo, yana oke ọnwu nke ọnwụ mbụ ().

Agbanyeghị, ijikọ oke oke yana ihe nwere ike belata ọtụtụ ọrịa, yana ịbelata 17-18% n'ihe egwu gị ịnwụchu ọnwụ (,).

A na-ahụta mmanya dị oke uru n'ihi ọdịnaya dị elu nke polyphenol antioxidants.

Nsonaazụ sitere na ọmụmụ afọ 29 gosiri na ụmụ nwoke ndị họọrọ mmanya bụ 34% pere mpe ịnwụ n'oge karịa ndị họọrọ biya ma ọ bụ mmụọ ().

Tụkwasị na nke ahụ, otu nnyocha gosiri mmanya ka ọ bụrụ ihe nchebe karịsịa megide ọrịa obi, ọrịa shuga, nsogbu nhụjuanya, na ọrịa metabolic ().

Iji mee ka oriri ghara ịdị oke mkpa, a na-atụ aro ka ụmụ nwanyị na-achọ 1-2 nkeji ma ọ bụ obere kwa ụbọchị yana karịa nke 7 kwa izu. Menmụ nwoke kwesịrị idobe nri ha kwa ụbọchị karịa ihe atọ, yana karịa 14 kwa izu ().

Ọ dị mkpa iburu n’uche na ọ dịghị nnyocha siri ike na-egosi na ị ofụbiga ihe ọ moderateụ ofụ na-aba n’anya ókè bara uru karịa ị greaterụ mmanya na-aba n’anya.

N’ikwu ya n’ụzọ ọzọ, ọ dịghị mkpa ịmalite ị drinkingụ mmanya ma ọ bụrụ na ị naghị a usuallyụkarị mmanya.

Nchịkọta Ọ bụrụ na ị na-a alcoholụ mmanya na-aba n'anya, ịnọgide na-a intakeụkarị ihe pụrụ inye aka gbochie ọrịa ma mee ka ị dị ogologo ndụ. Mmanya pụrụ ịba uru karịsịa.

8. Bute ụzọ nye obi ụtọ gị

Inwe obi uto nwere ike ime ka ogologo ndu gi karie (52).

N'ezie, ndị mmadụ nwere obi ụtọ nwere mbelata 3.7% na mbido ọnwụ n'oge oge ọmụmụ afọ 5 ().

Otu nnyocha nke ndị nọn Katọlik 180 tụlere ọkwa nke obi ụtọ nke onwe ha mgbe mbụ ha banyere ebe obibi ndị mọnk ma mesịa jiri ọkwa ndị a tụnyere ogologo ndụ ha.

Ndị nwere obi ụtọ na afọ 22 dị afọ 2.5 nwere ike ịdị ndụ karịa afọ iri isii mgbe e mesịrị ().

N'ikpeazụ, nyocha nke ọmụmụ 35 gosiri na ndị nwere obi ụtọ nwere ike ịdịru na 18% karịa ndị ibe ha enweghị obi ụtọ ().

Nchịkọta Obi ụtọ nwere ike inwe mmetụta dị mma ọ bụghị naanị maka ọnọdụ gị kamakwa ndụ gị.

9. Zere nchegbu na nchekasị na-adịghị ala ala

Nchegbu na nrụgide nwere ike belata oge ndụ gị.

Dịka ọmụmaatụ, ụmụ nwanyị na-enwe nrụgide ma ọ bụ nchekasị nwere ike ịnwụ okpukpu abụọ karịa ọrịa obi, ọrịa strok, ma ọ bụ kansa cancer (,,).

N'otu aka ahụ, ihe ize ndụ nke ọnwụ akaghi aka ruru ugboro atọ karịa maka ụmụ nwoke na-echegbu onwe ha ma ọ bụ nwee nrụgide ma e jiri ya tụnyere ndị ibe ha nwere ahụ iru ala (59,,).

Ọ bụrụ na ị na-enwe nrụgide, ọchị na nchekwube nwere ike ịbụ isi ihe abụọ dị na ngwọta ahụ.

Nnyocha e mere na-egosi na ndị nwere enweghị nchekwube nwere ihe egwu dị elu karịa ọnwụ nke 42% karịa ndị nwere nchekwube karịa. Otú ọ dị, ma ịchị ọchị ma echiche ziri ezi banyere ndụ nwere ike belata nrụgide, nwere ike ime ka ndụ gị dị ogologo (,,, 65).

Nchịkọta Chọta ụzọ iji belata nchekasị na nrụgide nrụgide nwere ike ịgbatị ndụ gị. Nọgide na-enwe nchekwube na ndụ pụkwara ịba uru.

10. Zụlite mmekọrịta gị na ndị ọzọ

Ndị na-eme nchọpụta na-akọ na ịchekwa netwọkụ mmekọrịta mmekọrịta ahụike nwere ike inyere gị aka ibi 50% ogologo ().

N'ezie, inwe naanị mmekọrịta mmadụ atọ nwere ike ibelata ihe egwu ị na-egbu n'oge karịa 200% ().

Ọmụmụ ihe na-ejikọkwa mmekọrịta mmekọrịta mmekọrịta dị mma na mgbanwe dị mma n'obi, ụbụrụ, homonụ, na ọrụ mgbochi, nke nwere ike belata ohere gị nke ọrịa na-adịghị ala ala (,,,,).

Mkpakọrịta siri ike nke mmekọrịta mmadụ na ibe gị nwekwara ike inyere gị aka ịmeghachi ihe na-adịghị mma na nrụgide, ikekwe na-akọwapụta mmetụta dị mma na ndụ (,).

N’ikpeazụ, otu nnyocha e mere na-egosi na ịkwado ndị ọzọ nwere ike ịba uru karịa inweta ya. Na mgbakwunye na ịnakwere nlekọta site n'aka ndị enyi na ndị ezinụlọ gị, gbaa mbọ weghachite ihu ọma ().

Nchịkọta Nzụlite mmekọrịta chiri anya nwere ike ime ka nrụgide belata, belata ọgụ, na ịgbatịkwu afọ ndụ.

11. Kpachara anya

Akpachapụ anya na-ezo aka n’ikike mmadụ nwere ịhazi onwe ya, ịhazi ya, ịrụ ọrụ nke ọma, na ebumnuche.

Dabere na data sitere na ọmụmụ nke soro ụmụ nwoke na ụmụ nwanyị 1,500 ruo agadi, ụmụaka ndị a na-ewere dị ka ndị na-adịgide adịgide, ndị a haziri ahazi, na ịdọ aka ná ntị biri 11% ogologo oge karịa ndị ogbo ha na-enweghị akọ na uche (,).

Ndị na-akpachara anya nwere ike ịnwe ọbara mgbali elu na ọnọdụ ole na ole nke ọgụgụ isi, yana ọgaghị ala ọrịa shuga na obi ma ọ bụ nsogbu nkwonkwo ().

Nke a nwere ike ịbụ otu n'ihi na ndị nwere akọ na uche agaghị enwe ike itinye ihe egwu dị egwu ma ọ bụ meghachi omume na-adịghị mma na nrụgide - ma yikarịrị ka ọ ga-eduga ndụ ọkachamara na-aga nke ọma ma ọ bụ nwee ọrụ gbasara ahụike ha (,, 81).

Enwere ike ịzụlite akọ na uche n'oge ọ bụla na ndụ site na obere obere dị ka idozi tebụl, ịrapagidesi ike na atụmatụ ọrụ, ma ọ bụ n'oge.

Nchịkọta Ejikọtara akọ na uche na ndụ ogologo ndụ na obere nsogbu ahụike na nká.

12. coffeeụọ kọfị ma ọ bụ tii

Abụọ kọfị na tii na-emetụta mbelata ihe ize ndụ nke ọrịa na-adịghị ala ala.

Dịka ọmụmaatụ, polyphenols na catechins dị na tii na-acha akwụkwọ ndụ nwere ike ibelata ihe egwu gị nke kansa, ọrịa shuga, na ọrịa obi (, 83,,,).

N'otu aka ahụ, kọfị jikọtara n'ihe ize ndụ dị ala nke ụdị ọrịa shuga 2, ọrịa obi, na ụfọdụ ọrịa kansa na ọrịa ụbụrụ, dị ka Alzheimer na Parkinson (87, 88,, 90,, 92).

Tụkwasị na nke a, ndị kọfị na ndị na-a teaụ tii na-erite uru site na ọnụọgụ 20-30% dị ala nke ọnwụ mbụ ma e jiri ya tụnyere ndị na-abụghị ndị na-a drinụ mmanya (94,, 96).

Naanị cheta na caffeine buru oke ibu nwekwara ike iduga nchegbu na ehighị ụra nke ọma, n'ihi ya ị nwere ike igbochi ihe ị na-eri na oke nke 400 mg kwa ụbọchị - ihe dị ka iko kọfị 4 (,).

O kwesịkwara icheta na ọ na-ewekarị awa isii maka mmetụta caffeine ka ọ kwụsị. Yabụ, ọ bụrụ na ịnwee nsogbu ịrahụ ụra nke ọma, ịnwere ike ịgbanwe nri gị n'oge ụtụtụ.

Nchịkọta Consumption consumptionụ tii na kọfị na-a mayụbiga mmanya ókè nwere ike ịbara gị uru ma ị kaa nká.

13. Zụlite ezigbo ihi ụra

Ihi ụra dị oké mkpa maka ịhazi ọrụ cell ma nyere ahụ gị aka ịgwọ.

Otu nnyocha e mere n’oge na-adịbeghị anya na-akọ na ogologo ndụ nwere ike ịbụ ihe jikọrọ ya na usoro ihi ụra oge niile, dịka ịlakpu ụra na iteta ụra otu oge kwa ụbọchị ().

Oge ihi ụra yikwara ka ọ bụ ihe kpatara ya, ma obere ma oke oke bụ ihe na-emerụ ahụ.

Dị ka ọmụmaatụ, ihi ụra karịa ihe dị ka awa 5-7 n’otu abalị na-emetụta ihe dịka ihe dịka 12% dị egwu nke ọnwụ mbụ, ebe ihi ụra karịa 8-9 kwa abalị nwere ike belata ndụ gị site na 38% (, 101).

Ihi ụra nke nta nwekwara ike ịkwalite mbufụt ma mee ka ị banye n'ọrịa shuga, ọrịa obi, na oke ibu. Ejikọtara ha niile na ndụ ha dị mkpụmkpụ (,,,).

N’aka nke ọzọ, ihi ụra buru oke, mmega ahụ dị ala, na ọnọdụ ahụ ike a na-achọpụtabeghị, nwere ike imetụta ndụ gị ().

Nchịkọta Zụlite usoro ihi ụra nke gụnyere ihi ụra 7-8 kwa abalị nwere ike inyere gị aka ịdị ogologo ndụ.

Isi okwu

Ogologo ndụ nwere ike iyi ihe karịrị ike gị, mana ọtụtụ agwa mara mma nwere ike iduga gị na nka, na-aka nká.

Ha gụnyere ị drinkingụ kọfị ma ọ bụ tii, imega ahụ́, ihi ụra nke ọma, na ịkwụsịlata ị limụbiga mmanya ókè.

N'akọrọ ọnụ, omume ndị a nwere ike ime ka ahụike gị dịkwuo elu ma tinye gị n'okporo ụzọ na-eduga na ndụ ogologo.