Ọrịa akụrụ na-adịghị ala ala

Ọrịa akụrụ na-adịghị ala ala bụ nkwụsị akụrụ na-adịghị ngwa oge. Isi ọrụ nke akụrụ bụ iwepụ ihe mkpofu na oke mmiri na ahụ.

Ọrịa akụrụ na-adịghị ala ala (CKD) ji nwayọọ nwayọọ na-akawanye njọ karịa ọnwa ma ọ bụ afọ. May nwere ike ọ gaghị achọpụta ihe mgbaàmà ọ bụla ruo oge ụfọdụ. Ọnwụ nke ịrụ ọrụ nwere ike ịdị nwayọ nke na ị gaghị enwe mgbaàmà ruo mgbe akụrụ gị fọrọ nke nta ka ọ kwụsị ọrụ.

A na-akpọ ọkwa ikpeazụ nke CKD ọrịa azụ azụ (ESRD). N'oge a, akụrụ enwekwaghị ike iwepu mkpofu zuru oke na mmiri oke mmiri n'ahụ. N'oge a, ị ga-achọ ịrịa ọrịa ma ọ bụ ịkpụgharị akụrụ.

Ọrịa shuga na ọbara mgbali elu bụ 2 kachasị akpata ya na akaụntụ maka ọtụtụ ikpe.

Ọtụtụ ọrịa na ọnọdụ ndị ọzọ nwere ike imebi akụrụ, gụnyere:

• Ọrịa autoimmune (dịka systemic lupus erythematosus na scleroderma)
• Mmetụta ọmụmụ nke akụrụ (dịka ọrịa akụrụ polycystic)
• Chemicalsfọdụ ọgwụ na-egbu egbu
• Nmerụ ahụ maka akụrụ
• Akụrụ akụrụ na ọrịa
• Nsogbu banyere akwara na-enye akụrụ nri
• Medicinesfọdụ ọgwụ, dị ka ọgwụ mgbu na ọrịa kansa
• Mmiri mmamịrị azụ azụ akụrụ (reflux nephropathy)

CKD na - eduga na mmiri nke mmiri na ihe mkpofu n’ahụ. Ọnọdụ a na-emetụta ọtụtụ usoro ahụ na ọrụ mmadụ, gụnyere:

• Ọbara mgbali elu
• Ọnụ ọgụgụ dị elu nke ọbara
• Vitamin D na ọkpụkpụ ọkpụkpụ

Mgbaàmà mbụ nke CKD bụ otu ihe maka ọtụtụ ọrịa ndị ọzọ. Mgbaàmà ndị a nwere ike ịbụ naanị ihe ngosi nke nsogbu na mbido.

Mgbaàmà nwere ike ịgụnye:

• Ọnwụ agụụ
• Ọrịa na-arịa ọrịa na ike ọgwụgwụ
• Isi ọwụwa
• Ntuziaka (pruritus) na akpụkpọ anụ
• Ọgbụgbọ
• Iwetulata n’etinyeghị aka

Mgbaàmà nwere ike ime mgbe ọrụ akụrụ na-akawanye njọ gụnyere:

• Abnormally ọchịchịrị ma ọ bụ ìhè akpụkpọ
• Ọkpụkpụ mgbu
• Ura ma ọ bụ nsogbu itinye uche ma ọ bụ iche echiche
• Ọnụ ọgụgụ ma ọ bụ ọzịza na aka na ụkwụ
• Mgbu ma ọ bụ cramps
• Ume iku ume
• Mgbu na-agbaji ma ọ bụ ọbara na stool
• Oké akpịrị ịkpọ nkụ
• Ugboro ugboro ugboro
• Nsogbu banyere inwe mmekọahụ
• Oge ịhụ nsọ akwụsị (amenorrhea)
• Iku ume ọkụ ọkụ
• Nsogbu ihi ụra
• Akpịrị

Imirikiti ndị mmadụ ga-enwe ọbara mgbali elu na ọkwa niile nke CKD. N'oge ule, onye nlekọta ahụike gị nwekwara ike ịnụ ụda obi ma ọ bụ ụda ume na obi gị. May nwere ike ịnwe ihe ịrịba ama nke mmebi akwara n'oge ule ụjọ.

Nyocha mmamịrị nwere ike igosi protin ma ọ bụ mgbanwe ndị ọzọ na mmamịrị gị. Mgbanwe ndị a nwere ike ịpụta ọnwa isii rue ọnwa iri ma ọ bụ karịa tupu mgbaàmà apụta.

Nnwale ndị na-enyocha otú akụrụ si arụ ọrụ nke ọma gụnyere:

• Nwepu okike
• Creatinine etoju
• Ọbara nitrogen (BUN)

CKD na-agbanwe nsonaazụ nke ọtụtụ ule ndị ọzọ. Kwesiri ịnwale ule ndị a oge niile dị ka ọnwa abụọ ruo ọnwa atọ mgbe ọrịa akụrụ na-akawanye njọ:

• Albumin
• Kalsiyal
• Cholesterol
• Ọnụọgụ ọbara zuru ezu (CBC)
• Elektrik
• Magnesium
• Igwe
• Potassium
• Sodium

Nyocha ndị ọzọ enwere ike ịme iji chọpụta ihe kpatara ya ma ọ bụ ụdị ọrịa akụrụ gụnyere:

• Nyocha CT nke afọ
• MRI nke afọ
• Ultrasound nke afọ
• Akụrụ biopsy
• Akụrụ nyocha
• Akụrụ ultrasound

Ọrịa a nwekwara ike ịgbanwe nsonaazụ ule ndị a:

• Erythropoietin
• Parathyroid hormone (PTH)
• Ọkpụkpụ njupụta ule
• Vitamin D larịị

Ọbara mgbali ga-ebelata ọzọ mmebi akụrụ.

• A na-ejikarị ndị na - emechi angiotensin na - agbanwe enzyme (ACE) ma ọ bụ ndị na - egbochi ihe nnabata angiotensin (ARBs)
• Ebumnuche bụ idebe ọbara mgbali na ma ọ bụ n'okpuru 130/80 mm Hg.

Ime mgbanwe banyere ndụ nwere ike inye aka kpuchido akụrụ, gbochie ọrịa obi na ọrịa strok, dịka:

• A NOTA anwụrụ.
• Rie nri nke nwere abụba na cholesterol dị obere.
• Na-emega ahụ oge niile (gwa dọkịta gị ma ọ bụ nọọsụ okwu tupu ịmalite mmega ahụ).
• Were ọgwụ iji belata cholesterol gị, ọ bụrụ na ọ dị mkpa.
• Debe ọbara shuga gị n’okpuru.
• Zere iri oke nnu ma ọ bụ potassium.

Na-agwa ọkachamara akụrụ gị okwu mgbe niile tupu ị na-a medicineụ ọgwụ ọ bụla. Nke a gụnyere vitamin, herbs na mgbakwunye. Gbaa mbọ hụ na ndị ọrụ niile ị gara mara na ị nwere CKD. Usoro ọgwụgwọ ndị ọzọ nwere ike ịgụnye:

• Ọgwụ akpọrọ phosphate binders, iji nyere aka gbochie nnukwu ọkwa phosphorous
• Irongwè ọzọ dị na nri, ọgwụ iron, iron nke sitere na akwara (iron intravenous) gbaa pụrụ iche nke ọgwụ akpọrọ erythropoietin, na mmịnye ọbara iji mesoo anaemia
• Extra calcium na vitamin D (na-agwa onye na-eweta gị okwu mgbe niile tupu ị takingụ)

Onye na-eweta gị nwere ike ịnabata usoro nri pụrụ iche maka CKD.

• Kwụsị oke mmiri
• Iri obere protein
• Na-egbochi phosphorous na ndị ọzọ electrolytes
• Inweta calorie zuru ezu iji gbochie ọnwụ

Ndi mmadu nile nwere CKD kwesiri iru ubochi ndia:

• Vaccineba ọcha n'anya A ogwu
• Vaccineba ọcha n'anya B ogwu ogwu
• Ọrịa flu
• Ọrịa oyi baa (PPV)

Peoplefọdụ ndị na-erite uru na isonye na otu nkwado ọrịa akụrụ.

Ọtụtụ mmadụ anaghị arịa CKD ruo mgbe ha tufuru ọtụtụ ọrụ akụrụ ha.

Enweghị ọgwụgwọ maka CKD. Ọ bụrụ na ọ ka njọ na ESRD, na otu ọsọ ọsọ, dabere na:

• Ihe kpatara akụrụ mmebi
• Otú i si elekọta onwe gị nke ọma

Akụrụ ọdịda bụ ọkwa ikpeazụ nke CKD. Nke a bụ mgbe akụrụ gị enweghị ike ịkwado mkpa ahụ anyị.

Ndị na-eweta gị ga - eso gị kwurita ọnya tupu ị chọọ ya. Dialysis na-ewepu ihe mkpofu n'ọbara gị mgbe akụrụ gị enweghị ike ịrụ ọrụ ha.

N'ọtụtụ ọnọdụ, ị ga-aga dialysis mgbe ị nwere naanị 10 ka 15% nke ọrụ akụrụ gị fọdụrụ.

Ọbụna ndị na-echere ịkpụgharị akụrụ nwere ike mkpa dialysis mgbe ha na-eche.

Nsogbu nwere ike ịgụnye:

• Anaemia
• Ọbara ọgbụgba si n'afọ ma ọ bụ eriri afọ
• Ọkpụkpụ, nkwonkwo, na mgbu mgbu
• Mgbanwe na ọbara shuga
• Mmebi nke irighiri akwara nke ụkwụ na ogwe aka (elu neuropathy)
• Mgbaka
• Fluid buildup gburugburu ngụgụ (pleural effusion)
• Nsogbu obi na nke ọbara
• Akwa phosphorous etoju
• Akwa potassium
• Hyperparathyroidism
• Mụbara ihe ize ndụ nke ibute ọrịa
• Mmebi imeju ma ọ bụ ọdịda
• Erighị nri na-edozi ahụ
• Nkwapu na enweghi ike
• Ọdịdọ
• Ọzịza (edema)
• Ike ọgwụgwụ nke ọkpụkpụ na ihe egwu dị egwu

Gwọ ọnọdụ ahụ na-akpata nsogbu ahụ nwere ike inyere aka gbochie ma ọ bụ gbuo oge CKD. Ndị mmadụ na-arịa ọrịa shuga kwesịrị ịchịkwa shuga dị n'ọbara ha na ọ̀tụ̀tụ̀ ọbara ji erugharị ma ghara ị smokeụ sịga.

Akụrụ ọdịda - ala ala; Renal ọdịda - ala ala; Adịghị ala ala akụrụ; Adịghị ala ala akụrụ; Adịghị ala ala gbasara akụrụ

• Akụrụ anatomi
• Akụrụ - ọbara na mmamịrị na-asọ
• Glomerulus na nephron

Christov M, Sprague SM. Ọrịa akụrụ na-adịghị ala ala - ọgba aghara ọkpụkpụ. Na: Yu ASL, Chertow GM, Luyckx VA, Marsden PA, Skorecki K, Taal MW, eds. Brenner na Rector nke akụrụ. Nke 11. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020: isi nke 53.

Grams M, McDonald SP. Ọrịa ọrịa nke ọrịa akụrụ na ịrịa ọrịa. Na: Feehally J, Floege J, Tonelli M, Johnson RJ, eds. Comprehensive Clinical Nephrology. Nke isii. Philadelphia, PA: Elsevier; 2019: isi 77.

Taal MW. Nhazi ọkwa na njikwa nke ọrịa akụrụ na-adịghị ala ala. Na: Yu ASL, Chertow GM, Luyckx VA, Marsden PA, Skorecki K, Taal MW, eds. Brenner na Rector nke akụrụ. Nke 11. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020: isi 59.