Mgbaka

Dementia bụ enweghị ụbụrụ nke na-eme n'ụfọdụ ọrịa. Ọ na-emetụta ncheta, iche echiche, asụsụ, ikpe, na akparamagwa.

Dementia na-apụtakarị na agadi. Ọtụtụ ụdị dị obere na ndị na-erubeghị afọ 60. Ọnọdụ nke isi mgbaka na-abawanye ka mmadụ na-emewanye okenye.

Otutu udiri udiri adighi adi nma (degenerative). Ihe a na - apụghị ịgbanwe agbanwe pụtara na enweghị ike ịkwụsị ma ọ bụ laghachi azụ mgbanwe ụbụrụ nke na - akpata isi mgbaka.Ọrịa Alzheimer bụ ụdị ụdị isi mgbaka.

Ementdị ụdị ụdị ndapụsị ọzọ bụ nkwarụ vaskụla. Ihe na-akpata ya bụ ọbara na-adịghị mma nke na-eru ụbụrụ, dị ka ọrịa strok.

Ọrịa Lewy bụ ihe na-akpatakarị nkwarụ na ndị okenye. Ndị mmadụ nwere ụdị ọnọdụ a na-enwe usoro ihe na-adịghị mma na akụkụ ụbụrụ ụfọdụ.

Ọnọdụ ọgwụgwọ ndị a nwekwara ike ibute mgbaka:

• Ọrịa Huntington
• Brain mmerụ
• Otutu sclerosis
• Ọrịa ndị dị ka HIV / AIDS, syphilis, na ọrịa Lyme
• Ọrịa Parkinson
• Họrọ ọrịa
• Ọrịa supranuclear na-aga n'ihu

Fọdụ ihe na-akpata mgbaka nwere ike ịkwụsị ma ọ bụ gbanwee ma ọ bụrụ na achọtara ha n'oge na-adịghị anya, gụnyere:

• Brain mmerụ
• Orsbụrụ ụbụrụ
• Alcohol abuseụbiga mmanya ókè ogologo oge (na-adịghị ala ala)
• Mgbanwe na ọbara shuga, sodium, na ọkwa calcium (mgbaka n'ihi ihe na-akpata metabolic)
• Ogologo vitamin B12
• Nkịtị mgbali hydrocephalus
• Iji ọgwụ ụfọdụ eme ihe, gụnyere cimetidine na ọgwụ ụfọdụ ndị na-egbochi cholesterol
• Infectionsfọdụ na-ebute ụbụrụ

Mmetụta mgbaàmà gụnyere nsogbu na ọtụtụ akụkụ nke ọrụ ọgụgụ isi, gụnyere:

• Omume mmetụta uche ma ọ bụ àgwà mmadụ
• Asụsụ
• Nchekwa
• Nghọta
• Iche echiche na ikpe (nghọta)

Dementia na-apụtakarị dị ka nchefu.

Mild cognitive impairment (MCI) bụ ogbo n'etiti nchefu nkịtị n'ihi ịka nká na mmepe nke isi mgbaka. Ndị nwere MCI nwere nsogbu dị nro na iche echiche na ncheta nke na-anaghị egbochi ihe omume kwa ụbọchị. Ha na-amakarị banyere nchefu ha. Ọ bụghị onye ọ bụla nwere MCI na-arịa ọrịa mgbaka.

Mgbaàmà nke MCI gụnyere:

• O siri ike ime ihe karịrị otu ọrụ n'otu oge
• O siri ike idozi nsogbu ma ọ bụ ime mkpebi
• Ichezọ aha ndị maara nke ọma, ihe omume ndị mere na nso nso a, ma ọ bụ mkparịta ụka
• Na-ewe ogologo oge iji rụọ ọrụ uche siri ike karị

Mgbaàmà mbụ nke mgbaka nwere ike ịgụnye:

• Ihe isi ike na ọrụ ndị na-ewe ụfọdụ echiche, mana nke na-adịkarị mfe, dị ka idozi akwụkwọ nyocha, igwu egwuregwu (dị ka àkwà mmiri), na ịmụ ihe ọmụma ọhụrụ ma ọ bụ ihe omume.
• Na-efu ụzọ ndị amaara
• Nsogbu asụsụ, dị ka nsogbu na aha nke ihe ndị maara nke ọma
• Enweghị mmasị na ihe ndị ị na-atọbu ụtọ na mbụ
• Misplacing ihe
• Omume mmadụ gbanwere na enweghịzi mmekọrịta mmadụ na ibe ya, nke nwere ike ibute agwa adịghị mma
• Mgbanwe ọnọdụ uche na-eduga n'omume ime ihe ike
• Arụ ọrụ na-adịghị mma nke ọrụ ọrụ
  

Dika oria ojoo n’awanye njọ, ihe mgbaàmà na-apụtawanye oke ma na-egbochi ikike ilekọta onwe ya. Mgbaàmà nwere ike ịgụnye:

• Gbanwee na usoro ihi ụra, na-eteta mgbe n'abalị
• Ihe isi ike dị na ọrụ ndị dị mkpa, dị ka isi nri, ịhọrọ uwe kwesịrị ekwesị, ma ọ bụ ịkwọ ụgbọala
• Ichefu nkọwa gbasara ihe ndị dị ugbu a
• Ichefu ihe mere eme na ndụ mmadụ, mere ka ọ ghara ịmata onwe ya
• Inwe echiche ịrọ nrọ, arụmụka, ịgba mmadụ ume, na ime ihe ike
• Inwe echiche efu, ịda mba na obi erughị ala
• Ọ na-esiri m ike ịgụ ma ọ bụ ide ihe
• Ezi ikpe na enweghị ike ịchọpụta ihe egwu
• Iji okwu na-ezighi ezi, emeghị ka ị kpọpụta okwu n'ụzọ ziri ezi, na-ekwu okwu n'ahịrịokwu na-agbagwoju anya
• Hapụ na kọntaktị mmekọrịta

Ndị nwere oke mgbaka agaghịzi enwe ike:

• Mee ihe ndị ị na-eme kwa ụbọchị, dị ka iri nri, ejiji na ịsa ahụ́
• Mara ndị òtù ezinụlọ
• Ghọta asụsụ

Mgbaàmà ndị ọzọ nwere ike ịdaba na mgbaka:

• Nsogbu ịchịkwa eriri afọ ma ọ bụ mamịrị
• Nsogbu ilo

Onye na-ahụ maka nlekọta ahụike nwere ike ịchọpụta ọrịa mgbaka site na iji ihe ndị a:

• Nyocha zuru oke nke anụ ahụ, gụnyere nyocha nke ụjọ
• Jụ banyere akụkọ gbasara ahụike onye ahụ na mgbaàmà ya
• Nnwale ọrụ ọgụgụ isi (nyocha ọnọdụ uche)

Enwere ike inye iwu nyocha ndị ọzọ iji chọpụta ma nsogbu ndị ọzọ nwere ike ibute mgbaka ma ọ bụ mee ka ọ ka njọ. Ọnọdụ ndị a gụnyere:

• Anaemia
• Ọrịa ụbụrụ
• Ogologo oge (adịghị ala ala) ọrịa
• Ụbiga mmanya ókè site na ọgwụ
• Oké ịda mbà n'obi
• Ọrịa thyroid
• Ọrịa vitamin

Enwere ike ịme ule na usoro ndị a:

• B12 larịị
• Ọbara amonia
• Ọbara ọbara (kemị-20)
• Nyocha gas
• Nyocha nke Cerebrospinal fluid (CSF)
• Ọgwụ ma ọ bụ mmanya na-aba n'anya (toxicology screen)
• Electroencephalograph (EEG)
• Isi CT
• Nnwale ọnọdụ uche
• MRI nke isi
• Nlere ọrụ gị nke thyroid, gụnyere thyroid na-akpali akpali hormone (TSH)
• Thyroid na-akpali akpali hormone larịị
• Urinalysis

Ọgwụgwọ dabere na ọnọdụ na-ebute ọrịa mgbaka. Peoplefọdụ ndị mmadụ nwere ike chọọ ịnọ n’ụlọ ọgwụ obere oge.

Oge ụfọdụ, ọgwụ mgbaka nwere ike ime ka mmadụ ghara ịka njọ. Kwụsị ma ọ bụ ịgbanwe ọgwụ ndị a bụ akụkụ ọgwụgwọ.

Exercisesfọdụ omume uche nwere ike inye aka mgbaka.

Treatgwọ ọnọdụ ndị nwere ike iduga n'ọgba aghara na-eme ka arụ ọrụ uche ka mma. Ọnọdụ ndị a gụnyere:

• Anaemia
• Mbelata nke oxygen oxygen (hypoxia)
• Nsogbu
• Obi mgbawa
• Ọrịa
• Ọrịa na-edozi ahụ
• Nsogbu thyroid gị

Enwere ike iji ọgwụ:

• Mee ngwa ngwa nke ihe mgbaàmà na-akawanye njọ, ọ bụ ezie na mmelite na ọgwụ ndị a nwere ike ịbụ obere
• Jide nsogbu na omume, dị ka enweghị ikpe ma ọ bụ mgbagwoju anya

Onye nwere uche mgbaka ga-achọ nkwado n'ụlọ ebe ọrịa a na-akawanye njọ. Ndị ezinaụlọ ma ọ bụ ndị nlekọta ndị ọzọ nwere ike inye aka site n'inyere onye ahụ aka ịnagide ncheta ncheta na omume na nsogbu ụra. Ọ dị mkpa iji hụ na ụlọ nke ndị nwere isi mgbaka dị mma maka ha.

Ndị mmadụ na ọrịa MCI anaghị arịakarị mgbaka. Mgbe mgbaka na-eme, ọ na-akawanye njọ karịa oge. Ebumnuche na-ebelata oge ndụ na ndụ. O nwere ike ịbụ na ezinụlọ kwesịrị ịhazi otú ha ga-esi na-elekọta onye ha hụrụ n’anya n’ọdịnihu.

Kpọọ onye na-eweta gị ma ọ bụrụ:

• Nwere isi na-amalite ma ọ bụ na mberede ọnọdụ uche adị
• Ọnọdụ nke onye nwere isi mgbaka na-akawanye njọ
• Are nweghị ike ilekọta onye nwere mgbaka n'ụlọ

A naghị egbochi ọtụtụ ihe na-akpata ọrịa mgbaka.

Ihe ize ndụ nke nkwarụ vaskụla nwere ike belata site na igbochi ọrịa strok site na:

• Iri nri di nma
• Na-emega ahụ
• Kwụsị ise siga
• Chịkwa ọbara mgbali elu
• Ijikwa ọrịa shuga

Ọrịa ụbụrụ na-adịghị ala ala; Lewy ahu mgbaka; DLB; Ọrịa vascular; Mmetụta ime mmụọ dị nro; MCI

• Ikwurịta okwu na onye nwere aphasia
• Ikwurita okwu na onye nwere dysarthria
• Mgbaka na ịnya ụgbọ ala
• Dementia - omume na nsogbu ihi ura
• Mgbaka - nlekọta kwa ụbọchị
• Mgbaka - idebe nchekwa n'ụlọ
• Dementia - ihe ị ga-ajụ dọkịta gị
• Iri calorie ndị ọzọ mgbe ha na - arịa ọrịa - ndị okenye
• Na-egbochi ọdịda

• Inbụrụ
• Akụ akwara

Knopman DS. Mmetụta na-arịa ọrịa na nkwarụ ndị ọzọ. Na: Goldman L, Schafer AI, eds. Ọgwụ Goldman-Cecil. Nke 26th. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020: isi 374.

Peterson R, Graff-Radford J. Ọrịa Alzheimer na nsogbu ndị ọzọ. Na: Daroff RB, Jankovic J, Mazziotta JC, Pomeroy SL, eds. Ọkpụkpụ Bradley na Clinical Practice. Nke 7. Philadelphia, PA: Elsevier; 2016: isi nke 95.

Petersen RC, Lopez O, Armstrong MJ, et al. Nchịkọta mmelite ụkpụrụ nduzi: mmerụ ahụ dị nro: akụkọ banyere Nduzi Nduzi, Mgbasa, na Ngalaba Nchịkwa nke American Academy of Neurology. Ọrịa. 2018; 90 (3): 126-135. PMID: 29282327 na-ahụ anya.ncbi.nlm.nih.gov/29282327.