Kịtịkpa

Kịtịkpa bụ ajọ ọrịa mmadụ na-esikarị n’ahụ́ banye n’ahụ́ mmadụ. Ọ bụ nje na-akpata ya.

Kịtịkpa na-agbasa site n’otu onye banye n’ọbara mmiri na-asọ asọ. Enwere ike ịgbasa site na akwa akwa na akwa. Ọ na-efe efe n’izu mbụ nke ọrịa a. Ọ nwere ike ịga n'ihu na-efe efe ruo mgbe akpịrị si n'ọkụ ahụ dapụ. Nje virus nwere ike ịdịgide n’etiti awa isii na iri abụọ na anọ.

Ọ dị mgbe a na-egbochi ndị mmadụ ọgwụ mgbochi ọrịa a. Ma, e kpochapụla ọrịa a kemgbe afọ 1979. United States kwụsịrị inye obere kịtịkpa na 1972. N’afọ 1980, Healthtù Ahụ Ike Worldwa (WHO) tụrụ aro ka mba nile kwụsị ịgba kịtịkpa.

E nwere ụdị kịtịkpa abụọ:

• Variola major bụ ajọ ọrịa nke nwere ike itinye ndụ na ndị na-agbanyebeghị ọgwụ mgbochi. Ọ bụ maka ọtụtụ ọnwu.
• Variola obere bụ ọrịa dị nro nke na-anaghị anwụ anwụ.

Nnukwu mmemme nke ndị WHO kpochapụrụ nje virus kịtịkpa niile a maara na ụwa na 1970s, belụsọ obere ihe atụ echekwara maka nyocha gọọmentị ma chee na ọ ga-abụ bioweapons. Ndị na-eme nchọpụta na-aga n’ihu na-arụrịta ụka ma ha ga-egbu ma ọ bụ ghara igbu ihe atụ ndị ikpeazụ fọdụrụnụ nke nje a, ma ọ bụ iji chekwaa ya ma ọ bụrụ na e nwere ihe kpatara ga-eme n’ọdịnihu ịmụ ya.

O yikarịrị ka ị ga-enwe kịtịkpa ma ọ bụrụ na:

• Bụ onye ọrụ nyocha ụlọ nyocha na-ejikwa nje ahụ (obere)
• In nọ n’ebe ebe e wepụtara nje ahụ ka ọ bụrụ ngwa ọgụ na-akpata ọrịa

Amaghị oge ole ịgba ọgwụ mgbochi gara aga na-adị irè. Ndị mmadụ nata ọgwụ mgbochi ọtụtụ afọ gara aga enweghi ike ichebe kpamkpam megide nje ahụ.

Ihe ize ndụ nke iyi ọha egwu

Enwere nchegbu na nje kịtịkpa nwere ike gbasaa dị ka akụkụ nke mwakpo iyi ọha egwu. Nje nwere ike igbasa na ịgba (aerosol) ụdị.

Mgbaàmà na-apụtakarị ihe dị ka ụbọchị iri na abụọ ruo ụbọchị iri na anọ mgbe nje virus butere gị. Ha nwere ike ịgụnye:

• Azụ
• Delirium
• Afọ ọsịsa
• Ọbara ọgbụgba
• Ike ọgwụgwụ
• Ahụ ọkụ
• Malaise
• Ebube pink pink, ghọọ ọnyá na-aghọ ọnyá na ụbọchị 8 ma ọ bụ 9
• Oké isi ọwụwa
• Ọgbọ na ọgbụgbọ

Ule gụnyere:

• DIC panel
• Mbadamba platelet
• Ọkpụkpụ sel ọbara ọcha

Enwere ike iji nyocha ụlọ nyocha pụrụ iche mata nje ahụ.

Ogwu ogwu kịtịkpa nwere ike igbochi ọrịa ma ọ bụ belata ihe mgbaàmà ma ọ bụrụ na enye ya n’ime ụbọchị 1 rue ụbọchị 4 mgbe mmadụ butere ọrịa ahụ. Ozugbo ihe mgbaàmà bidoro, ọgwụgwọ anaghị adịte aka.

Na Julaị 2013, SIGA Technologies nyefere usoro ọmụmụ 59,000 nke ọgwụ antivirus virus tecovirimat ka gọọmentị United States na Strategic National Stockpile jiri mee ihe na omume nwere ike ịme nsogbu bioterrorism. SIGA gbara akwụkwọ maka nchekwa mkpuchi ego na 2014.

Enwere ike inye ọgwụ mgbochi ọrịa maka ọrịa na-apụta na ndị nwere kịtịkpa. Akingakingụ ihe ndị na-alụso ọrịa ọgụ dị ka kịtịkpa (vaccinia immunity globulin) nwere ike inyere aka mee ka ọrịa ahụ belata.

Ndi mmadu achoputara na kịtịkpa na ndi ha na ha chiri anya kwesiri igbawaputa ozugbo. Ọ ga-adị ha mkpa ịnata ogwu ahụ ma lelee ha anya.

N’oge gara aga, nke a bụ nnukwu ọrịa. Ihe ize ndụ nke ọnwụ dị ka 30%.

Nsogbu nwere ike ịgụnye:

• Ogbu na nkwonkwo na ọrịa ọkpụkpụ
• Brain ọzịza (encephalitis)
• Ọnwụ
• Ọrịa anya
• Ọrịa oyi
• Egwu
• Ọbara siri ike
• Skin na-efe efe (site sores)

Ọ bụrụ n ’ọ dị gị ka ekpughere gị kịtịkpa, kpọtụrụ onye na-ahụ maka ahụike gị ozugbo. Enweghi ike ịkpọtụrụ nje ahụ ọ gwụla ma ị rụrụ ọrụ nje na ụlọ nyocha ma ọ bụ na ekpughere gị site na bioterrorism.

A gbara ọtụtụ mmadụ ọgwụ mgbochi kịtịkpa n'oge gara aga. A naghị enye ndị nkịtị ọgwụ mgbochi ahụ. Ọ bụrụ na ọgwụ mgbochi ahụ chọrọ ka e gbochie ntiwapụ, ọ nwere ike nwee obere ihe egwu. Ka ọ dị ugbu a, naanị ndị ọrụ agha, ndị ọrụ ahụike, na ndị na-eme ihe mberede nwere ike ịnweta ọgwụ mgbochi.

Variola - isi na obere; Variola

• Kịtịkpa ọnya

Websitelọ Ọrụ maka Nchịkwa na Mgbochi Ọrịa na ebe nrụọrụ weebụ. Kịtịkpa. www.cdc.gov/smallpox/index.html. Emelitere July 12, 2017. Nweta April 17, 2019.

Damon Ik. Kịtịkpa, monkeypox, na ọrịa poxvirus ndị ọzọ. Na: Goldman L, Schafer AI, eds. Ọgwụ Goldman-Cecil. Nke iri abụọ na ise. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2016: isi 372.

Petersen BW, Damon IK. Orthopoxviruses: vaccinia (obere kịtịkpa), variola (kịtịkpa), monkeypox, na cowpox. Na: Bennett JE, Dolin R, Blaser MJ, eds. Mandell, Douglas, na Bennett's Principles and Practice of Infectious Diseases, emelitere mbipụta. 8th ed. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2015: isi 135.